Steun Friese musea als erfgoedbewaarders | Opiniestuk in Leeuwarder Courant

Onderstaand stuk is op 26 juli 2023 geplaatst in de Leeuwarder Courant

Op 11 juli ging Elisabeth Post in het redactioneel commentaar in de Leeuwarder Courant in op de rol van cultuur in het (nieuwe) coalitieakkoord en op de financiële problematiek van het Fries Museum, veroorzaakt door stijgende vaste lasten. Goed dat de krant hier aandacht voor vraagt.

Met de opmerkingen over de andere musea in Fryslân sloeg ze echter de plank mis. Stellen dat deze musea gehuisvest zijn in ‘kleinere panden’ en ‘veelal draaien op legertjes toegewijde vrijwilligers’ en het dus ‘ook wel redden zonder al te veel steun’, is echt veel te kort door de bocht.

In de provincie Fryslân zijn – naast het Fries Museum – nog veertig andere geregistreerde musea en tachtig niet-geregistreerde musea. Samen beheren ze het erfgoed van onze provincie en tonen dat in al zijn verscheidenheid aan een breed publiek. Dat gaat van objecten en verhalen over de academiecultuur in Franeker tot de armoede in de Harkema en van exposities over Nederlands bekendste koffiefabrikant in Joure tot ’t Fiskershúske in Moddergat.

Gehuisvest in oude gebouwen

Veel van deze musea zijn gehuisvest in oude, vaak monumentale en slecht geïsoleerde gebouwen. De gestegen energielasten zorgen bij deze musea voor financiële problemen, zeker in combinatie met de algemene inflatie en stijging van de salariskosten. Ja, inderdaad, salariskosten. De meeste van deze musea hebben namelijk naast dat ‘legertje’ onmisbare vrijwilligers ook een kleine kern betaalde medewerkers in dienst. Die zorgen voor de continuïteit, kennis en ervaring in de organisatie, bijvoorbeeld op het gebied van collectiebeheer, publieksactiviteiten, veiligheid, en de ondersteuning en aansturing van vrijwilligers.

Die continuïteit is zeker de laatste jaren nodig. De eisen aan de musea nemen toe en vrijwilligers zijn door de gestegen AOW-leeftijd en druk op de arbeidsmarkt vaak korter dan voorheen aan een organisatie verbonden.

De financiële problemen waar musea nu mee te krijgen hebben, zijn een bedreiging van de continuïteit. De meeste draaien op eigen inkomsten en een gemeentelijke subsidie. De gemeenten zullen met het oog op ‘ravijnjaar’ 2026 terughoudend zijn met het verhogen van de structurele subsidies. De enige oplossing voor musea is dan hun eigen inkomsten verhogen en bezuinigen. Dat betekent vaak snijden in de formatie. Voor een museum met een kleine formatie van 2 of 3 fte is dat een enorm verlies van kennis en capaciteit.

Mogelijkheden tot steun onderzoeken en bespreken

Het is begrijpelijk dat de provincie niet alle musea een structurele subsidie geeft. Maar het zou wel fijn zijn als de provincie nadenkt over hoe de museumsector in de breedte beter ondersteund kan worden. De IMF-subsidie voor verduurzaming van gebouwen is daar een goede start voor. Musea helpen hun verdiencapaciteit te vergroten is ook wenselijk, bijvoorbeeld door professionele (gezamenlijke) marketing te faciliteren. En eenmalige subsidies om herinrichtingen mogelijk te maken zou een derde goede route zijn om musea extra te steunen en zodoende ons Friese erfgoed te behouden.

Museumfederatie Fryslân is de provinciale organisatie ter ondersteuning van 69 musea in Fryslân (van de in totaal 125). De aangesloten musea kunnen bij ons terecht voor kennis en advies op het gebied van bedrijfsvoering, collectie- en informatiebeheer, publiek en educatie en marketing en communicatie. Samenwerken op (inter)provincie- en erfgoed breed niveau staat hierbij centraal.

Wij nodigen de nieuwe gedeputeerde en de Statenleden van harte uit om kennis te maken met het brede museumveld in Fryslân en de beste manieren om ons erfgoed te behouden te bespreken. De cultuurredactie van de LC is natuurlijk ook van harte welkom, om hun kennis over dit deel van hun werkterrein op te frissen.

Mirjam Pragt,
directeur Museumfederatie Fryslân.

Foto: Niels Westra