Friese musea in 2020: 40% minder bezoekers, toch lichtpuntjes

Museumfederatie Fryslân kijkt samen met de Friese musea terug op een bewogen jaar. Dat corona veel impact heeft gehad bewijzen de bezoekersaantallen; gemiddeld ontvingen Friese musea zo’n 40% minder bezoekers dan in 2019. Maar er waren ook lichtpuntjes.

Musea moesten afgelopen jaar in totaal 3,5 maand de deuren sluiten. Tentoonstellingen werden afgeblazen of on hold gezet en medewerkers en vrijwilligers moesten voor lange tijd hun habitat missen.

Een reconstructie, de lichtpuntjes

Maar er waren ook lichtpuntjes. Zo zijn musea met man en macht coronaproof gemaakt, is er versneld overgestapt op online-ticketsystemen, kwam er een museumpasse-partout en wist een aantal musea op creatieve wijze hun publiek te bedienen tijdens lockdowns. Er kwamen onder meer podcasts, VR-tours en videorondleidingen.

Toen op 1 juni, na de eerste lockdown, de deuren weer open mochten, maakten de meeste Friese musea kennis met tijdsloten. Best een aangename kennismaking zo bleek, want het inzichtelijk hebben van de bezoekersstroom heeft z’n voordelen. Zo zijn inkoop en personeel beter in te plannen, hebben medewerkers meer tijd voor bezoekers en kunnen bezoekers op hun beurt ongestoord door het museum dwalen. In de zomerperiode die volgde, ontvingen de Friese musea samen zelfs meer gasten dan in de zomer van 2019, met dank aan de Nederlanders die massaal op vakantie gingen in eigen land. Friese musea bleken – ook in de praktijk – coronaproof en besmettingshaarden bleven dan ook uit.

De teleurstelling was groot toen op 5 november de deuren weer op slot moesten. Na twee weken sluiting riepen de Museumfederatie, Friese museumbestuurders en Merk Fryslân alle Friezen op om dit jaar nog een museum in de buurt te bezoeken. De oproep kreeg veel aandacht maar werd na een kleine 4 weken tenietgedaan door opnieuw een sluiting; nu van 15 december tot 20 januari 2021.

Hoopvol, maar toekomst ongewis

Friese musea kijken hoopvol maar niet zonder spanning naar het jaar dat komen gaat. Wanneer mogen we weer bezoekers ontvangen? En voor hoe lang? Keren vrijwilligers terug? Wanneer mag het, voor de financiën zo belangrijke museumcafé weer open? Hoe gaan subsidies en verdere steun eruitzien? Het zijn vragen die musea bezighouden en de museale toekomst ongewis maken.

Een aantal musea blikken terug op het coronajaar:

Koninklijk Eise Eisinga Planetarium, Franeker
Het Koninklijk Eise Eisinga Planetarium in Franeker telde in 2020 zo’n 40.000 bezoekers. Dit is fors minder dan 2019, dat 65.000 bezoekers telde. Toch zijn er ook een aantal hoogtepuntjes te noemen: Het Planetarium is opgenomen in de provinciale subsidiestructuur, staat weer in de vernieuwde Canon van Nederland (als enige Friese element) en er zijn forse stappen gezet in de richting van een Werelderfgoedstatus van het Planetarium.

Museum Belvédère, Heerenveen
Dit jaar werd bekend gemaakt dat Museum Belvédère voor het eerst structurele provinciale subsidie zal ontvangen voor een periode van vier jaar, na een uiterst positieve beoordeling. Het museum scoorde ‘excellent’ op alle vlakken zoals inhoudelijke profilering, kwaliteit, professionaliteit en ondernemerschap. “Hier hebben we lang op gewacht en keihard voor gewerkt. Een geweldige opsteker!” De coronapandemie plaatste het museum voor nieuwe uitdagingen, er kwamen creatieve oplossingen. Waaronder een VR-tour, heropening met een unieke installatie van Ids Willemsma, de horeca werd een ‘take away’ en het lege museumcafé werd een extra expositiezaal met beelden van Gjalt Blaauw. In het museum zijn coronaproof aanpassingen doorgevoerd die zijn ontwikkeld door het kunstenaarsduo Vogelsang en Oost. De tweede heropenstelling werd gevierd met een speciaal project. Honderd kunstenaars die aan het museum verbonden zijn hebben paneeltjes bewerkt op mobiele telefoonformaat, voor het project ‘Artist’s Call’. Die kunstwerkjes waren te koop en binnen een mum van tijd uitverkocht. “Zo konden we ‘onze’ kunstenaars en het publiek op een andere manier bij elkaar brengen.”

Museum De Grutterswinkel, Leeuwarden
De Grutterswinkel heeft over 2020 slechts 6.000 bezoekers mogen ontvangen, vorig jaar waren dat er bijna driemaal zoveel. Maar als hartverwarmend werd het ‘samen sterk-gevoel’ ervaren, de solidariteit, de sympathie en ondersteuning van vrijwilligers, maar ook de huisbaas die een gift van 1,5 maand huur bracht.

Museum Martena, Franeker
Museum Martena in Franeker heeft in 2020 7.375 bezoekers ontvangen. Opvallend was het grote aantal bezoekers tijdens de zomerperiode. Het museum profiteerde mee van de vele Nederlandse toeristen die Friesland kwamen ‘ontdekken’. “De dolenthousiaste commentaren in ons gastenboek hebben voor ons bewezen dat ook Museum Martena tot de onbekende pareltjes behoorde waarmee in 2020 kennis is gemaakt.”